İktisatçı olmasam da Türkiye’deki ve yakın ticari ortağımız Rusya Federasyonundaki (RF) ekonomik gelişmeleri mümkün olduğu kadar takip ediyorum. Türkiye’deki gelişmeleri, bir vatandaş olarak pazara çıktığımda hissediyorum. Rusya’dakileri ise haber kaynaklarından öğreniyorum.
Bir yıl önce Rusya Kırım’ı ilhak edip, Doğu Ukrayna’daki ayrılıkçıları desteklemeye başlayınca ABD ve AB ülkeleri RF’ye ambargo uygulama kararı almışlardı. Bu arada dünya petrol fiyatları çok hızlı düşmüştü. Bütün bunlar tabii ki Rusya ekonomisini olumsuz yönde etkiledi. Bu konudaki bazı bilgileri derleyerek aşağıda sunuyorum.
Vedomosti ekonomi gazetesinde yayımlanan haberde Rusya Devlet İstatistik Kurumu Rosstat‘a göre Rusya’da insanlar bu yılın ilk çeyreğinde gelirlerinden daha fazla para kullandılar ve kredi borçlarının ödemelerini azalttılar. Rosstat’a göre halkın, 24 maddelik bir listede sıralanan temel gıda maddelerini satın alma gücü bu yıl yüzde 5 ile yüzde 35 oranında azaldı. Bu yılın ilk çeyreğinde tüketici güven endeksi ise yüzde 32 oranında azaldı (02.05.2015).
Devlet istatistik kurumu Rosstat’ın açıkladığı verilere göre Mart ayında gıda mallarının ortalama fiyatları geçen yılın aynı dönemine göre % 24,7 artmış durumda. Yıllık genel enflasyon ise yüzde 16’nın üstünde (22.04.2015).
Rusya Başbakanı Dimirtiy Medvedev 21 Nisan’da Devlet Duma’sında (parlamento) yıllık raporunu sunduğunda, Batı ambargosu nedeniyle maddi kayıplar tahminen 25 milyar Euro’ya ulaştı, bu yılda ise bu kayıplar daha yüksek olacak dedi. 2015 yılının ilk çeyreğinde ise GSMH % 2’ düşüş yaşadı ve bu 2009 yılında yaşanan resesyona (ekonomik durgunluk) denk olacaktır demektir (21.04.2015).
Dünya devlerinden Rusya’ya büyük tokat ise GM’in Avrupa’daki markası Opel‘i Rusya’dan çekme kararı almasının ardından Japon kamyon ve otobüs üreticisi Mitsubishi Fuso da Rusya’daki üretimini durdurma kararı almaları oldu. Mitsubishi Fuso, talepteki azalma ve rublenin değer kaybetmesi nedeniyle Rusya’daki üretimini durdurmuş (20.04.2015).
Rusya’daki ekonomik sorunlar Türk ihracatçılarını da menfi etkiliyor. Ulusal Süt Konseyi Başkanı Harun Çallı, Rusya’da ekonomik krizin devam ettiğini ifade ederek, “Ruble her geçen gün değer kaybederken şu anda süt üreticileri garantisini almadan Rusya’ya ihracat yapmak istemiyor” dedi (19.04.2015).
Ekonomik krizin perakende ticarete büyük darbe vurduğu Rusya’da halk daha ucuz ürünlere yönelmeyi sürdürüyor. Ülkenin en büyük gıda perakende zincirleri Magnit, X5 Retail Group ve Diksi, ilk çeyreğe ilişkin mali tablolarını açıkladı. Buna göre Magnit’in satışlarında Şubat ayında yüzde 35,3 olan artış Martta % 30,4’e, Diksi’nin % 28,5’ten % 24,6’ya geriledi. Synovate Comcon şirketinin verilerine göre, Rusya’da bugün halkın yüzde 46’sı gıda ürünlerinde kemer sıkıyor. (18.4.2015) Rusya’da enflasyondaki artışa karşın halkın reel gelirlerindeki düşüş devam ediyor. Devlet İstatistik Dairesi Rosstat’ın verilerine göre, Mart ayında ülkede reel gelirler yıllık bazda % 1,8 geriledi (18.04.2015).
Bu arada Rus ekonomisi için sevindirici bir gelişme de oldu. Yüksek faiz oranları, ithalatın düşmesi, petrol fiyatlarındaki istikrar, yabancıların Rusya piyasalarına ilgisinin artması ve spekülatif hareketler hafta boyunca Rublenin elini güçlendirmeye devam etti. Moskova Bankalar arası Döviz Borsası’nda Dolar dün sabah 51 Rubleye kadar indi fakat sonra yeniden yükselişe geçerek günü 53,5 Rubleden kapadı. Ancak krizden önce bir Dolar 35 Ruble idi (11.04.2015).
Diğer yandan Rusya’da ekonomik krizin yarattığı işsizlik dalgasının bazı sektörlerde kaygı verici boyutlara ulaştığına dikkat çekiliyor. Ekonomik Kalkınma Bakanı Aleksey Ulyukayev, özellikle ticaret ve inşaat sektörlerinde işsizlikteki artıştan endişe duyulduğunu açıkladı (06.04.2015).
RF’de ekonomik gidişin pek iç açıcı olmadığını ülkenin küçük fakat ekonomik açıdan etkili bir cumhuriyeti olan Tataristan’dan örnek vererek açıklamak, durumu aydınlatmaya yarar diye düşünüyorum.
RF’nun en büyük kamyon fabrikası olan Tataristan’ın Yar Çallı şehrindeki KAMAZ’ın rakamları endişe vermeye başladı. Fabrika haftada üç gün çalışma düzenine geçti. Çünkü üretimi % 28 azaltacak diye varsayılıyor. Diğer ifade ile 51 bin daha az kamyon imal edilecek. Geçen sene Rusya’da KAMAZ 32.600 araç satmış. 2013 yılında 2 milyar rubleden fazla ciro yaptıysa, 2014’te 423 milyon rublelik ciro yapabilmiş (06.04.2015).
Tataristan Cumhuriyetinin ticaret-imalattan sorumlu başkanı Şamil Agayev 2015 başından beri cumhuriyette 1.200 şirketin kapandığını belirtti (04.03.2015).
Rusya’daki kriz Türkiye ihracatına ve turizmini de negatif etki yaptı. Yaş meyve ve sebze ihracatında, Rublenin değer kaybının etkisiyle yılın ilk 3 ayında geçen yılın aynı dönemine göre miktarda % 12 değerde ise % 14 düşüş yaşandı.
Türkiye Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Ali Kavak, geçen yılın ilk 3 ayı sonunda 611 milyon 384 bin 814 Dolar olan yaş meyve ve sebze ihracatının bu yılın aynı döneminde 526 milyon 648 bin 781 Dolara düştüğünü söyledi ( 05.04.2015).
Rusya’da tur operatörlerine getirilen mali zorunlulukların turizm sektöründe yeni iflaslara yol açabileceği kaygısı dile getiriliyor. Kriz döneminde bankaların ve sigorta şirketlerinin tur şirketlerine kefil olmaya yanaşmamasının, Rusya’da geçen sene olduğundan iki kat daha fazla tur operatörünün iflasına yol açabileceği öngörülüyor. Rusya’da geçen sene Lanta Tur Voyaj, Labirant, Roza Vetrov. Mir, Neva gibi 14 büyük tur operatörü iflas bayrağını çekmişti (02.04.2015).
Bazı akıllı Rus müteşebbisleri bu ekonomik krizde paralarının değer kaybedeceğini bildiklerinden olsa gerek, Devlet Başkanı Putin’in bütün çağrılarına rağmen, kendilerine güvenli limanlar arıyorlar. Uluslararası yaptırımlara rağmen Rusya’dan milyarlarca Sterlini bulan kayıt dışı sermaye, karanlık metotlarla İngiltere’nin başkenti Londra‘ya ulaştırılarak emlak piyasasına aktarılıyor. İngiltere’ye sadece 1993-2005 yılları arasında kayıt dışı sermaye girişi 43 milyar Sterlini buldu. 2006 yılından bu yana ise İngiltere’ye yaklaşık 93 milyar Sterlin değerinde kayıt dışı sermaye girişi yaşandı. Uzmanlar kayıt dışı sermaye akışında Rusya’nın payının yaklaşık % 40 olduğunu tahmin ediyor (16.03.2015).
Kriz Rus milyarderlerinin sayısında da bir düşüşe neden oldu. Forbes dergisinin 2014 yılı sonuçlarına göre, geçen yıl dünyadan 1.645 milyarderin yer aldığı listeye 111 Rus milyarder girerken, bu yıl 1.826 milyarderin yer aldığı listeye 88 Rus iş adamı girebildi. Rus milyarderlerin servetleri de önemli ölçüde eridi (03.03.2015).
Rusya asıl gelirini doğalgaz, petrol gibi yeraltı zenginlikleri ile silah ihracatından elde ediyor. Ancak dünyada ABD’den sonra ikinci ülke konumunda olan RF yüksek teknolojiye sahip silahlar imal edemediğinden pazar payını kaybetmeye başladı.
Dünya piyasalarında ham petrol fiyatlarındaki düşüklük RF’nin gelirini azalttı. Rusya’da ekonomik bir sıkıntının olduğu resmi şahıslar tarafından da teyit edilir oldu. Kısacası Rusya’daki ekonomik sıkıntıların kötü etkileri Rusya ile iş yapan bizim müteşebbislerimiz ve dolayısıyla Türkiye pazarını etkiler oldu. Fakat bütün bunlar Putin gibi politikacıların tehditlerini savurmalarına engel değil.
Veriler bunlar. Artık Rusya ekonomik sıkıntı içinde mi değil mi, siz kendiniz karar verin.
