SSCB devrinden bugüne, akademik hayatını Türk tarihi araştırmalarına adayan ünlü Türkolog Prof. Dmitri Dmitrieviç Vasiliev (11.10.1946-17.01.2021), Covid-19’a kurban olarak 75 yaşında hayatını kaybetti. Vasiliev’in eşi Yelena Vasilievna’nın da geçen hafta yine koronavirüsten öldüğü öğrenildi. Tek oğulları hayatta kaldı.
Rusya Bilimler Akademisi’nin Şarkiyat Enstitüsü Doğu Araştırmaları Tarih Bölümü Başkanı olan Vasiliev, Rusya Devlet Sosyal Bilimler Üniversitesi’nde profesördü. Ayrıca Rusya Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü Başkan Yardımcısıydı.
UNESCO’nun çeşitli akademik şuralarında üye, Macaristan Bilimler Akademisi ve Rusya Bilimler Akademisi ortak Sibirya projesi üyesi, Rusya-Türkiye tarihçileri ortak kurulu sekreteri gibi çeşitli bilimsel kurullar üyesi idi. Türk Dil Kurumu’na da şeref üyesi seçilmişti.
Akademik hayatında 25 adet madalya ve berat almıştır. Bunlardan birkaçını aşağıda vermekle yetineceğiz.
1988’de İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü “Türkiyat Araştırmalarında yüksek liyakat ödülü”; 1999’da Moğol Bilimler Akademisi “Kubilay Han” madalyası; 2005’te Putin’in kararnamesi ile “Kazan’ın 1000. Yılı madalyası”; 2008’de Tuva Cumhuriyetinin “Şerefli Bilim Adamı ünvanı”; 2009’da Kazakistan Eğitim ve Bilim Bakanlığı ödülü; 2011’de Uşak Üniversitesinin “Onursal Doktora“ unvanı ve en son olarak da Rusya’daki Türk İş adamları birliğinin 2019’da verdiği “Nazım Hikmet” ödülünü sayabiliriz.
Vasiliev, ihtisasını İslam öncesi Türk tarihi üzerine yapmış ve Göktürkler üzerine, hayatının son dönemine kadar süren araştırmalar yürütmüştü. 150 kadar makale ve kitabı vardı. Doktora öğrencileri yetiştirmişti.
Kendisi ile tanışıklığımız 1990’lara kadar dayanır. İyi derecede Türkçe bilirdi. Bunun ispatını aşağıdaki videodan anlayabilirsiniz. Rus bilim adamları arasında bu derecede iyi Türkçe bilen çok azdır. Mesela meşhur Türkolog Klaştorni Türkçe bilmezdi, ancak Türk dilleri hakkında bir hayli eseri vardır. Ufa’da gerçekleşen 2. Uluslararası Türkoloji Konferansında, bizim Türkologlardan bahis olmayınca, ben de bu hususu dile getirmiştim.
Dmitri ile gerek Türkiye’de gerekse Rusya’da çeşitli konferanslarda karşılaşırdık. 1990’ların sonunda Türk Tarih Kurumu (TTK) Rus-Türk Bilim Adamları ortak toplantısına da katıldı.
Maalesef yabancı dil bilmediği kadar adap da bilmediğine şahit olduğum dönemin TTK başkanı, öğle vakti Atatürk’ün bir zamanlar oturum yönettiği toplantı salonuna lahmacun getirtti. Salon buram buram soğan koktu. Toplantıya el mecbur devam ettik. Akşam ise bir kebapçıya götürdüler. Yine misafirlerin alışık olmadığı bir kültür dayatması idi. Kendileri içmeseler bile en azından bira verilen bir restorana gidilemez miydi? Başkan, bilimsel becerileri değil de ideolojik evsafı ile böyle bir makama getirildiği için belki de yadırgamamız abes.
Malum Rusların kültüründe, bütün Avrupalılarda olduğu gibi içki içmek gayet doğaldır. Dolayısıyla bütün gün tek bir damla içki içmeyen Dmitri beni dostluğumuza binaen akşam odasına çağırdı ve biz birkaç meslektaş kadehleri tokuşturduk. Aslında kendisi ile buluştuğumuzda en son 2005’te Kazan’da aynı geleneği sürdürdük. Sohbetler ettik ve ilişkilerimizi pekiştirdik.
2007 yılında 60. yaşı dolayısıyla ilkçağlarda Romalılardan esinlenerek BASILEUS adını veridiği kitabı, Rusya Bilimler Akademisi tarafından yayınlanmıştı. Birkaç yıl sonra buraya konferansa gelen oğlu ile bana da yollamıştı. Oğlu da kendi yollundan gittiği için çok mutlu idi. Her baba bu mutluluğa kavuşamıyor.
Covid-19 bilhassa kendi tarihimiz için önemli, değerli bir yabancı bilim adamı ve dostumuzu aramızdan aldı götürdü. Bir aile karı-koca bugün artık aramızda yoklar. Putin bilim adamlarını bile koruyamadığına göre, Rus halkının çok çekeceği var.
Dmitri dostum! Seni daima tebessümle hatırlayacağım.
Bayburt Uluslararası Sempozyumunda Prof. Dr. Dmitri Vasiliev ve Doç. Dr. Alexander Vasiliev’in sunumları (28 Mayıs 2014)
https://video.ivran.ru/novosti?artid=282&from=877
